Plenaire sprekers internistendagen 2021
Woensdag 13 oktober
Ewout Hoorn- Kalium en de nier: kanalen naar de kliniek
Zout verhoogt de bloeddruk en veroorzaakt zo schade aan hart, bloedvaten en nieren. Minder bekend is dat kaliumzout een bloeddrukverlagend effect heeft. Er zijn nu zelfs plannen om keukenzout deels te vervangen door kaliumzout om zo bevolkingsbrede gezondheidswinst te sorteren. Maar hoe werkt dit eigenlijk? Recent is ontdekt dat de nieren een sensor hebben om kalium te registeren. Deze sensor wordt gevormd door gespecialiseerde kaliumkanalen. Als deze geactiveerd raken, gaan de nieren meer zout uitscheiden. Hierdoor werkt kaliuminname dus als een diureticum. Maar hoe zit het dan met nierpatiënten voor wie kalium gevaarlijk is? Meer kalium lijkt nieren juist te beschermen en dit effect wordt momenteel onderzocht in een landelijke gerandomiseerde trial. In deze presentatie zullen deze nieuwe ontwikkelingen van kanaal tot kliniek worden toegelicht.
Prof.dr. Ewout Hoorn is hoogleraar klinische en experimentele nefrologie in het Erasmus MC. Zijn lab richt zich op de regulatie van water- en zoutkanalen in de nier en de rol die deze processen spelen in hypertensie en chronische nierschade. Klinisch richt hij zich op elektrolyten en erfelijke nierziekten.
Peter Pickkers – Beïnvloeding van het immuunsysteem, is het mogelijk? Het iceman-project.
Wim Hof, ook bekend als ‘the iceman’, beklom in korte broek besneeuwde bergen, zwom onder Noordpoolijs, en kan tot 2 uur lang in een bak met ijs staan. Daarnaast claimt hij dat hij zijn autonome zenuwstelsel en immuunsysteem kan beïnvloeden. Peter Pickkers, hoogleraar intensive care aan de Radboudumc Nijmegen, onderzocht de effecten van de training van Wim Hof. Eerst bij Hof zelf, later bij een groep vrijwilligers die door Hof werden getraind in meditatie en ademhalingstechnieken en blootstelling aan koude. Is het mogelijk om met deze techniek je immuunsysteem zelf te beïnvloeden en wat voor consequenties zou dat kunnen hebben voor mensen met auto-immuunaandoeningen als reuma?
Peter Pickkers is 52 jaar, vader van 3 kinderen en internist-intensivist en hoogleraar intensive care aan de Radboudumc Nijmegen. Focus van zijn onderzoek ligt op sepsis en modulatie van de immuunrespons.
Martine de Vries – Artificial Intelligence in de zorg. Is the sky the limit?
Artificial intelligence wordt vaak gezien als de heilige graal die voor veel problemen in de zorg een oplossing zal bieden. Wie nog niet op de trein gesprongen is, voelt zich mijlenver achterlopen. Soms is vertragen echter vooruitgang. Het gebruik van grote hoeveelheden data voor het trainen van een algoritme en de toepassing van zo’n algoritme kennen namelijk veel valkuilen. Welke waarde moet de AI toepassing toevoegen aan de zorg? En lukt dat wel? Of raken we juist waarden kwijt, zoals vertrouwen (“black box”) en echt contact? Algoritmes zijn niet waardenvrij en kunnen tot stigmatisering en ongelijkheid leiden; wie is daar dan verantwoordelijk voor? Het gebruik van patiëntendata kent privacy en toestemmingsissues. In deze lezing geef ik een spoedcursus “ethics in design”: waar moet je op letten bij het opzetten van een AI-project om het ethisch acceptabel te maken?
Martine de Vries, MD, PhD, is hoogleraar medische ethiek aan het Leids Universitair Medisch
Centrum (LUMC), en tevens kinderarts. Haar onderzoek richt zich op twee pijlers: 1) Learning Healthcare Systems, in het bijzonder hergebruik van data uit elektronische patiëntendossiers, big data, AI en datakoppeling; en 2) kwetsbare patiëntengroepen in de gezondheidszorg. Ze heeft meerdere artikelen over deze onderwerpen gepubliceerd in o.a. Nature Medicine, American Journal of Bioethics en Journal of Clinical Epidemiology. Momenteel is ze hoofdonderzoeker op een project over het Learning Healthcare System als fundamentele nieuwe aanpak voor kennisgeneratie (TOP-subsidie ZonMW). De Vries is associate editor van BMC Medical Ethics. Zij is vice-voorzitter van de Medisch Ethische Toetsingscommissie (METC) van het Leids Universitair Medisch Centrum. Als kinderarts behandelt ze kinderen met genderdysforie en eetstoornissen.
Donderdag 14 oktober
Prabath Nanayakkara – Influence without affluence: tenacity, curiosity and diversity in (acute) medicine
Over toeval en voorbestemming, over meevallers en tegenvallers, over diversiteit en uniformiteit, over wetenschap en gezond verstand, over leven en dood.
Prabath Nanayakkara (1963) is hoogleraar acute interne geneeskunde en hoofd onderafdeling algemene/acute interne geneeskunde en farmacotherapie in Amsterdam UMC. Nanayakkara werd geboren in Sri Lanka, daar studeerde hij geneeskunde in Colombo. Toen in de jaren tachtig de Sri Lankese burgeroorlog uitbrak, werd Nanayakkara acht maanden voordat hij zou afstuderen, gedwongen zijn studie stil te leggen. Hij legde zich toen toe op het maken van muziek. Via de muziekwereld kwam hij in contact met een Nederlands echtpaar en kreeg hij de kans om naar Nederland te vluchten. In Nederland pakte hij zijn studie geneeskunde weer op aan de VU. Hij is momenteel coördinator van grote wetenschappelijke projecten gerelateerd aan acutezorgketen en is ook de voorzitter van sectie acute genees
kunde van NIV.
Trudy Dehue – De ingrediënten van de feiten
‘Het verdriet van de wetenschap is dat ze slechts wordt bewonderd om wat ze niet kan zijn’. Met die stelling wees Trudy Dehue er eerder op dat wetenschappelijke feiten onmogelijk ‘hard’ kunnen zijn. Dus verdient de wetenschap geen verwijten, elke
keer dat dit blijkt. Er is vooral een reëler beeld van wetenschap nodig, dat nu met de covid-pandemie ineens tableau begint te krijgen. Dehue vergelijkt kant en klare feiten met kant en klare gerechten: beide bestaan uit reeksen elementen, die tevoren zijn gemaakt,
gekozen en bewerkt. Of de conclusies nu worden opgediend in getallen, woorden of grafische verbeeldingen, de kwaliteit hangt van hun samenstelling af. Meer besef daarvan is belangrijk omdat vastgelegde feiten, opnieuw net zoals voedsel, onze levens bepalen.
Trudy Dehue is emeritus hoogleraar aan de RuG. Ze werkt aan een nieuw boek over biologische soorten (als feiten uitgedrukt in woorden), ongeborenen (als feiten uitgedrukt in afbeeldingen), en ouderdom (als feiten uitgedrukt in cijfers), plus de consequenties daarvan. Dehue was te gast bij VPRO Zomergasten, ze werd koninklijk onderscheiden als officier vanwege haar wetenschappelijke en maatschappelijke verdiensten en ontving in 2019 (als eerste vrouw sinds 25 jaar) de tweejaarlijkse Akademiepenning van de KNAW wegens bijzondere verdiensten voor de wetenschap. Voor meer informatie zie trudydehue.nl. Foto: Inge Hoogland, KNAW
Marion Koopman – Lezing
Professor Marion Koopmans doet onderzoek naar de invloed van snel verspreidende zoönotische virusinfecties op de wereldbevolking, met speciale nadruk op voedseltransmissie. Het ontrafelen van de manieren van overdracht van virussen bij dieren en tussen dieren en mensen
en het gebruik van pathogene genoominformatie om deze paden te ontrafelen en veranderingen in transmissie of ziektebelasting aan te geven. Ze is wetenschappelijk coördinator van COMPARE, een groot H2020-project (20 MEuro), dat de mogelijke toepassingen van sequentietechnieken van de volgende generatie detectie en tracking van uitbraken onderzoekt (www.compare-europe.eu) en mede-PI in het FP7-gefinancierde PREPARE onderzoeksproject (www.prepare-europe.eu) gericht op het opbouwen van een pan-Europees operationeel netwerk voor snel en grootschalig Europees klinisch onderzoek in reactie op uitbraken van besmettelijke ziekten met epidemisch potentieel. Zij is directeur van het WHO-samenwerkingscentrum voor Emerging Diseases bij Erasmus MC en wetenschappelijk directeur Emerging Diseases van het Netherlands Centre for One Health (www.ncoh.nl). Ze heeft de Infectious disease prijs ontvangen van de Nederlandse Vereniging voor infectieziekten en de Stevinpremie 2018. In 2019 is zij lid geworden van de KNAW. Zij is co-auteur van meer dan 500 publicaties die meer dan 20.000 keer zijn geciteerd.
Marcel Levi – Interne Geneeskunde in de 21 eeuw: van catenaccio naar totaal-voetbal
Het is nog nooit zo leuk geweest in de Interne Geneeskunde. Elke paar maanden is er wel een nieuwe therapie, betere vorm van diagnostiek of innovatieve interventie die het leven van onze patiënten significant verbetert. Ons vak ontwikkelt zich razendsnel en staat in
het centrum van spannende en vooruitstrevende ontwikkelingen. Maar vertaalt al dat moois binnen onze discipline zich wel voldoende in plezier in ons werk? Is de hoeveelheid nieuwe kennis soms niet te overweldigend en dreigen we daarom te worden weggedrukt in het hoekje van onze subspecialiteit? Verliezen we de big pictur
e niet teveel uit het oog en hoe voorkomen we dat het kind in het badwater verdrinkt? Het is wellicht tijd voor een iets andere benadering van hoe we ons vak uitoefenen, hoe we onze aankomende generatie internisten opleiden, en hoe we onszelf enthousiast en geïnspireerd houden in de komende jaren.
Marcel Levi is internist en sinds april 2021 voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en hoogleraar Geneeskunde bij Amsterdam UMC en University College London. Daarvoor was hij Chief Executive van University College London Hospitals en voorzitter van de Raad van Bestuur van het AMC. Eerder werkte hij in Perugia, Oxford, New York en Leuven. Hij heeft ruim 750 wetenschappelijke artikelen gepubliceerd en is lid van de Koninklijke Academie van Wetenschappen en honorary fellow van de Royal College of Physicians. Hij bekleedt bestuursfuncties in nationale en internationale organisaties op het gebied van gezondheidszorg, research en onderwijs/opleiding.
Vrijdag 15 oktober
Bert Keizer, specialist ouderengeneeskunde en filosoof – De diagnostische obsessie: wat is de zin van wetenschappelijke kennis in situaties van onoplosbaar lijden?
Het hedendaagse ziekenhuis bestaat uit tien verdiepingen waar men zich rond ziekte afvraagt: wat is het? wat is het? En ergens in de kelder vind je een eufemistisch tot Stilteruimte verklaarde locatie waar je met en zonder God binnen kunt om je af te vragen: en wat betekent het voor mij dat ik het heb? Bert Keizer (1947) is arts en filosoof. Hij is werkzaam bij de Levenseindekliniek en schrijver van de bestsellers Tumult bij de uitgang – Lijden, lachen en denken rond het graf en Het refrein is Hein – Leven en sterven in een verpleeghuis. Hij schreef Waar blijft de ziel? (essay van de Maand van de Filosofie), Koud liggen (Boekenweek geschenk), Taal, De dwalende gids (over Wittgenstein), Welk een waagstuk is een brief (vertaling van Emily Dickinson) en Onverklaarbaar bewoond (over de hersenen).Keizer is columnist van
Trouw. Daarnaast schrijft hij regelmatig voor het Amerikaanse literaire kwartaalblad The Threepenny Review.